خودباوری در کودک سه ساله

((من را ببینید! من را نگاه کنید! میتوانم تا بالای نرده های سرسره بروم. میتوانم از میله ها آویزان شوم. با یک دست خودم را نگه داشته ام. حالا میخواهم بپرم.)) سارا بدون هیچ خطری روی گودال ماسه ها پرید. پدر و مادرش بلافاصله او را تشویق کردند و سارا با یک تعظیم بلند بالا از آنها تشکر کرد.
سارا کودکی است که اعتماد به نفس بالایی دارد. او خودش را باور دارد. خودباوری بالا برای کودک سرمایه ای گرانبها و قدرتی است که او برای رویارویی با چالش های بزرگ شدن به آن نیاز دارد.
سارا چگونه به چنین کودکی تبدیل شده است؟ سایر خانواده ها چگونه میتوانند به کودکانشان کمک کنند که به این صفت ، موصوف شوند؟
چرخه ی مثبت
خودباوری بالا نتیجه ی تجربیات موفقیت آمیز است. وقتی کودکی کاری را به خوبی انجام می دهد درباره ی خودش احساس خوبی پیدا می کند و وقتی تجربیات موفقیت آمیز متعددی داشته باشد باور غیرقابل تزلزلی نسبت به تواناییهایش می یابد.
این باور در کلیه ی فعالیت های او نمود پیدا می کند و او مشتاقانه به وظایف جدید می پردازد و از چالشها استقبال می نماید. او اطمینان دارد که در آینده موفق میشود چرا که در گذشته موفق بوده است.
کمک گرفتن از کودک
طبیعی ترین راه به وجود آوردن خودباوری شناسایی و ایجاد تواناییهای اصلی در کودک است. هر کودکی نقاط قوتی دارد. نکته اصلی شناختن این نقاط است. والدین میتوانند با پرسیدن چند سوال از خودشان شروع کنند. کودک انجام دادن چه کارهایی را دوست دارد؟ چه نوع چیزهایی را به راحتی یاد می گیرد؟
مشاهده ی کودک نیز سرنخ هایی را در اختیار ما می گذارد. ببینید کودک در وقت آزادش چه می کند. هنگامی که خودش حق انتخاب دارد چه فعالیت هایی انجام می دهد؟ انتخاب های او احتمالا کارهایی هستند که بهتر می تواند انجام دهد.
کمک گرفتن از پدر و مادرها
والدین باید زندگی را به گونه ای هماهنگ سازند که کودکانشان به موفقیت برسند. یک راه برای نیل به این هدف حمایت از شور و اشتیاق کودک است. برای نمونه پدر و مادر سارا این کار را با بردن مداوم او به پارک انجام دادند. اینجا محلی است که سارا میتواند در آن خوش بدرخشد.
گاهی حمایت از کودک به این معناست که والدین باید در مورد عقایدشان درباره ی آنچه برای بازی پسرها و دخترها مناسب است بازنگری کنند. مثلا ممکن است دختری بخواهد کاراته یاد بگیرد. والدین باید توجه داشته باشند که علاقه های کودک سه ساله ممکن است کوتاه مدت باشند ولی احساس پذیرفته شدن توسط پدر و مادر همواره در خاطر کودک باقی می ماند.
راه های دیگری نیز برای تضمین موفقیت وجود دارد. وظیفه ی ساده ای را به کودک محول کنید. مثلا کودک سه ساله میتواند دستمال سفره ها را روی میز شام بچیند. او هر بار که این وظیفه را به انجام می رساند از موفقیت خود لذت می برد.
کودک از این موفقیت نیز لذت می برد که ببیند مادرش با گردن بندی که او از ماکارونی درست کرده است به سرکار خود می رود. موفقیت دیدن کار هنری اوست که به دیوار آویزان یا به یخچال چسبانیده شده است.
کودک حتی می تواند از تبحر پیدا کردن در کاری جدید نیز احساس موفقیت بکند. در این موفقیت ، موفقیت به معنای میل به پذیرفتن چالشی جدید است نه رسیدن به کمال در اولین تلاش.
راه حل ، تقسیم کار به اجزای کوچک تر است. در مورد هر مرحله با کودک صحبت کنید. در حین پیشرفت او را تشویق کنید. توجه کنید که وقتی او کاری را خودش انجام می دهد بیشتر طول می کشد ولی اگر شما برایش انجام دهید این پیام را دریافت می کند که ناتوان است. زمانی که در جهت ایجاد مهارت و انجام کارهای جدید با کودک صرف می شود نوعی سرمایه گذاری در ارزش قائل شدن برای اوست.
صرف وقت با کودک به او احساس با ارزش بودن می دهد. حتی صرف پانزده دقیقه برای انجام فعالیتی که کودک انتخاب کرده ، با معنی است. کودک وقتی که بزرگسالان کارهای مهم خود را کنار می گذارند و به او توجه میکنند احساس میکند فرد با اهمیتی است.
به گفته های او با احترام گوش کنید. پیشنهاد او را در مورد نوع سبزی هایی که برای شام می خواهید آماده کنید یا گوشواره هایی که در جشن به گوش می کنید بپرسید. وقتی افراد بزرگسال کودک را جدی می گیرند او تجربه ی گرانبهایی بدست می آورد.
موانع خودباوری
افراد در نتیجه ی عضویت در گروه های مختلف علاوه بر اعتماد به نفس حس با ارزش بودن را نیز به دست می آورند. افراد وقتی تیم شهرشان در مسابقات جهانی برنده می شود احساس غرور می کنند و هنگامی که یکی از هم نژاد ها یا هم مذهبانشان جایزه ی نوبل می گیرد یا به نمایندگی مجلس انتخاب می شود خوشحال می شوند.
به همه کودکان میتوان به وسیله ی نشان دادن افراد موفقی که دستاوردهای زیادی دارند روحیه بخشید ولی نیاز به الگو بیش از همه در کودکانی دیده می شود که متفاوت هستند. تفاوت ممکن است معلولیت یا عضویت در یک گروه اقلیت باشد.
کودکانی که متفاوت هستند به دیدن افرادی مانند خودشان نیاز دارند که عملکرد موفقیت آمیزی در جهان دارند. این الگوها این نکته را ثابت می کنند که افراد متفاوت هم میتوانند کاری انجام دهند.
بدون شواهد قابل لمسی که این الگوها فراهم می آورند حتی اطمینانی که توسط خانواده هایی که کودکانشان را دوست دارند و از آنها حمایت میکنند ارائه می شود پوچ و توخالی به نظر می رسد . در چنین موقعیتی خودباوری کاهش می یابد و احساس حقارت و تنفر از خود جای آن را می گیرد.
خودباوری بالا هدیه ی بسیار گرانبهایی است که والدین میتوانند به کودک بدهند. این هدیه را تمام خانواده ها می توانند به کودک خود پیشکش کنند.

منبع : کتاب کلیدهای رفتار با کودک سه ساله