افسردگی فقط بزرگسالان را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد، بلکه امکان افسردگی در کودکان ابتدایی و حتی کوچک‌تر نیز وجود دارد. اگر افسردگی برای مدت طولانی بدون درمان ادامه یابد، کودکان از نظر عملکرد تحصیلی، اعتماد به نفس، عملکرد اجتماعی و خواب دچار مشکل خواهند شد.
با تشخیص به موقع، می‌توانید با راهکارهای درمان افسردگی کودکان در خانه مانع از پیشرفت افسردگی کودکان خود شوید. در مورد راهکارها در پایان این مطلب مفصلاً صحبت کرده‌ایم.
توجه مهم اگر گمان می‌کنید کودک شما افسردگی دارد، اقدام به موقع برای تشخیص و درمان افسردگی کودک بسیار مهم است. هرچه افسردگی کودک طولانی‌تر شود، بسته به شدت افسردگی، زندگی فرزند شما مختل شده و به یک مشکل طولانی‌مدت با عوارض بعضاً جبران ناپذیر و بلندمدت تبدیل خواهد شد.
انواع افسردگی در کودکان
افسردگی در دوران کودکی شایع است و ممکن است علائم و انواع آن در کودکان متفاوت از بزرگسالان باشد. برخلاف بزرگسالان که هنگام مواجه با افسردگی غمگین و ناراحت هستند، مهم‌ترین نشانه افسردگی در کودکان تحریک‌پذیر بودن، خشن بودن و عصبانی‌تر بودن آنهاست.
اغلب کودکان افسرده با یکی از انواع افسردگی زیر دست و پنجه نرم می‌کنند:
اختلال افسردگی مداوم (دیستیمیا)
اختلال افسردگی دوقطبی
افسردگی شدید
در این مطلب به بررسی افسردگی کودکان در سنین مختلف می‌پردازیم از جمله:
افسردگی کودک ۲ ساله
افسردگی کودک ۳ ساله
علائم افسردگی در کودکان ۴ ساله
افسردگی در کودکان ۵ ساله
افسردگی کودک ۶ ساله
افسردگی در کودکان ۷ ساله
افسردگی در کودک ۸ ساله
توجه توجه کنید که به طور کلی علائم، نشانه‌ها و راهکارهای درمان افسردگی کودکان در سنین مختلف مشابه با هم است. با این وجود در مورد علائم افسردگی کودکان در سنین مختلف بیشتر توضیح خواهیم داد.
مواردی که خطر ابتلا به افسردگی و یا همان علت افسردگی در کودکان را افزایش می‌دهد عبارتند از:
مشکلات خانوادگی
قلدری هم‌کلاسی‌های آنها در مدرسه
مورد سو استفاده جسمی، عاطفی یا جنسی قرار گرفتن
سابقه خانوادگی افسردگی یا سایر مشکلات بهداشت روانی
گاهی اوقات افسردگی به دلیل یک واقعه دشوار مانند جدایی والدین، از دست دادن اعضای خانواده و یا وجود مشکلاتی مدرسه ایجاد می‌شود.
نکته غالباً افسردگی در کودکان ناشی از چند علت از عوامل ذکرشده است. به عنوان مثال، کودک شما ممکن است مستعد افسردگی باشد و همزمان برخی از وقایع سخت و تلخ زندگی را تجربه کند.
والدین باید به دنبال علائم افسردگی زیر در کودکان باشند:
مشکلات رفتاری در مدرسه
تغییر در عادات غذایی یا خوابیدن
احساس غم یا ناامیدی
عدم علاقه به فعالیتهای سرگرم کننده
سطح انرژی پایین یا خستگی کلی
غییرات خلقی ، مانند تحریک پذیری
خوابیدن بیش از حد معمول
عدم توانایی تمرکز
تعامل کمتر با دوستان و اعضای خانواده
بلاتکلیفی
نداشتن اعتماد به نفس
کاهش اشتها یا زیاد غذا خوردن
تغییرات زیاد در وزن
احساس گناه یا بی‌ارزش بودن
احساس خالی بودن یا بی‌حس بودن
فکر کردن یا اقدام به خودکشی یا خودزنی
خودآزاری، مثلاً بریدن یا زخم کردن پوست خود
علائم افسردگی در کودکان ابتدایی
کودکان افسرده ۷ سال به بالا که به مدرسه می‌روند، ممکن است علائم زیر را نشان دهند:
کودک از نظر عملکرد علمی چندان خوب نیست
در فعالیتهای مدرسه شرکت نمی‌کند
خود را نمی‌تواند با همکلاسی‌هایش وقف دهد
با کودکان دیگر نمی‌تواند کنار بیاید
در دوست پیدا کردن دچار مشکل است
گزینه‌های درمانی برای کودکان مبتلا به افسردگی همانند راهکارهای درمان افسردگی در بزرگسالان شامل روان درمانی (مشاوره) و دارو است. پزشک متخصص در حوزه کودکان ممکن است ابتدا روان درمانی را پیشنهاد کند و در صورت عدم پیشرفت چشمگیر، داروی ضد افسردگی را به عنوان گزینه دیگری در نظر بگیرید.
موثرترین روش درمان افسردگی در کودکان یافته‌ها و نتایج تحقیقات و مطالعات علمی تا به امروز نشان می‌دهند که ترکیبی از روان درمانی و دارو در درمان افسردگی کودکان بیشترین تأثیر را دارند.
۱. داروهای ضد افسردگی برای کودکان
نوع و شدت افسردگی کودک شما در مناسب بودن یا نبودن دارو نقش دارد. برای افسردگی دو قطبی و اختلال افسردگی اساسی متوسط تا شدید (MDD)، دارو به طور معمول توسط پزشک تجویز می‌شود. برای موارد خفیف افسردگی، مانند واکنش های غم و اندوه ناشی از از دست دادن یا یک رویداد زندگی استرس‌زا، مشاوره و حمایت عاطفی خانواده کافی است و نیازی به مصرف دارو نیست.
مصرف پروزاک (فلوکستین) اگر همزمان با رفتار درمانی شناختی (CBT) باشد، راهکار درمانی موثر برای مقابله با افسردگی در دوران کودکی است. تحقیقات نشان داده است که فلوکستین همراه با CBT بسیار موثرتر از انجام هر کدام از راهکارهای درمانی به تنهایی است.
استفاده از SSRIهایی مانند پروزاک به تنهایی برای درمان افسردگی دو قطبی توصیه نمی‌‌شود زیرا می‌تواند اثرات مضر از جمله دامن زدن به شیدایی را ایجاد کند. برنامه درمانی ترکیبی ممکن است بهترین گزینه درمانی برای کودک شما باشد.
۲. درمان افسردگی کودکان بدون دارو
استفاده از روش‌های درمانی مکمل به جز دارودرمانی، همچنان محبوبیت بیشتری دارد، زیرا افراد بدنبال روش‌های طبیعی‌تر برای مدیریت سلامت کودک خود هستند که یکی از این روش‌ها، درمان گیاهی افسردگی کودکان است.
با این حال، همیشه گیاهان دارونیی به معنای ایمن و موثر بودن نیست و دانستن اینکه کدام محصول را انتخاب کنید می تواند در وقت و هزینه شما صرفه جویی کند:
بابونه
اسطوخودوس
زعفران
گیاه جینسینگ
والدین در درمان افسردگی کودکان نقش بسیار پررنگی دارند. در واقع با حمایت عاطفی، ارتباط موثر، سبک زندگی سالم و بازی با کودک تا حد خوبی می‌توانید اقدام به درمان افسردگی کودکان در خانه کنید.
– حمایت عاطفی
فرزند شما در این شرایط، بیشتر از هر زمان دیگری، به حمایت عاطفی نیاز دارد و شما باید فرد شماره یک او باشید. حمایت عاطفی، عنصر سازنده روابط اجتماعی بیشتر است. اما، چگونه می‌توانید حمایت عاطفی لازم را به کودک خود ارائه دهید؟
اوقات با کیفیتی را با فرزند خود سپری کنید
مکالمات صمیمی و صادقانه با کودک خود داشته باشید
به صحبت‌های فرزندتان خوب گوش دهید
در مقابل خشونت یا لج‌بازی آنها صبور باشید
نشان دادن پشتیبانی، بدون اینکه کودک احساس فشار و اجبار کند، می‌تواند در جلب اعتماد کودک کمک کند و به کودک اجازه دهد در مورد مشکلات و نگرانی‌های خود صحبت کند. این کار به شما کمک می‌کند که علائم هشداردهنده افسردگی کودک را تشخیص داده و بر اساس آن عکس العمل نشان دهید.
– آموزش تعامل و ارتباط موثر در کودک
حمایت کودک افسرده
عدم تعامل و ارتباط می‌تواند علائم افسردگی کودکان را بدتر کند. بدیهی است که شما نمی‌توانید فرزند خود را مجبور به دوست پیدا کردن و یا معاشرت کردن کنید. تعامل اجتماعی و اقدام برای پیدا کردن دوستان جدید برای برخی از کودکان دشوار است. به همین دلیل این موضوع حساسی است و زمان می‌برد.
اقداماتی که شما به عنوان پدر یا مادر کودک می‌توانید انجام دهید تا فرزند شما برای مقابله با افسردگی، بتواند مهارت‌های اجتماعی خود را افزایش دهد عبارتند از:
کودک خود را تشویق و مشتاق به ثبت نام در باشگاه یا فعالیتهای فوق برنامه مدرسه کنید
در رویدادهای اجتماعی مختلف مانند نمایشگاه‌های مخصوص کودکان شرکت کنید و با کودک خود همراهی کنید
از دوستان کودک خود دعوت کنید تا شب در خانه شما بخوابند و یا با کودک شما بازی کنند.
کودک خود به اجتماعات و جشن‌های خانوادگی ببرید.
نکته هر آنچه باعث شود کودک شما در تماس با دیگران باشد، در تقویت مهارت‌های اجتماعی کودک کمک خواهد کرد. فقط توجه کنید که کودک در جمع احساس تنهایی نکند.
برای کمک به کودک برای مقابله با افسردگی، باید هوشیار و آماده باشید. تمام تلاش خود را بکنید تا یک محیط حمایتی در خانه و یک الگوی عالی از خود دهید. گوش دهید، صحبت کنید و کودک خود را تشویق کنید.
– سبک زندگی سالم را تشویق کنید
از دیگر اصول مهم در جهت درمان خانگی افسردگی کودکان، تشویق فرزند به سبک زندگی سالم است. سلامت جسمی و سلامت روان کودکان ارتباط تنگاتنگی دارند. سبک زندگی سالم می‌تواند به مدیریت علائم افسردگی کمک کند. مطمئناً شما نمی‌توانید به فرزند خود دستور دهید که زندگی سالمی داشته باشد اما می توانید گزینه‌های سالمی را ارائه دهید و یک سبک زندگی سالم را خود پیش بگیرید.
حامی بودن در پیشنهادات و خود الگوی خوب بودن، می‌تواند کودکان را ترغیب کند تا زندگی سالمی برای خود داشته باشند. از جمله این اقدامات عبارتند از:
ورزش منظم
مصرف غذای سالم و مقوی
خواب خوب و کافی
– درمان افسردگی کودکان با بازی
استفاده از اسباب‌بازی‌ها، بلوک‌های بازی، عروسک‌ها، تدی و انواع عروسک قدی می‌تواند در درمان افسردگی کودکان در خانه موثر باشد.
در کنار اصولی که در درمان خانگی افسردگی کودکان مطرح کردیم، در اینجا اصول رفتاری موثر با کودک افسرده را خواهیم گفت:
۱. با کودک خود وقت بگذرانید
وقت بگذارید تا با کودک خود صحبت کنید و به بیان احساسات او گوش دهید. می‌توانید این کار را هنگامی انجام دهید که با هم شام می خورید یا قدم می‌زنید.
۲. کودک را تشویق به انجام کارهای لذت‌بخش کنید
فرزندتان را به نرمی تشویق کنید به جای اینکه روی احساسات ناخوشایند افسردگی تمرکز کنند، کاری را انجام دهند که معمولاً از آن لذت می‌برند. به عنوان مثال با کودک خود دوری در پارک بزنید یا به همراه کودک به خانه دوستانشان بروید.
۳. استرس و تنش کودک خود را کنترل کنید
برنامه‌های منظم خانوادگی مانند ورزش، صحبت و معاشرت با دوستان و وقت‌گذرانی در طبیعت می‌تواند استرس را از کودک شما دور کند. برای آگاهی در مورد سایر راهکارها حتماً سری به مقاله درمان استرس در کودکان دبستانی و پیش دبستانی بزنید.
۴. کمک کنید کودک خواب راحت داشته باشد
درمان بی خوابی در کودکان
خواب کافی می‌تواند سطح استرس کودک را کاهش دهد که در نتیجه در مدیریت افسردگی کودک نیز موثر است.
۵. به کودک خود آرامش دهید
به دنبال برنامه هایی باشید که بتوانند به کودک در یادگیری استراتژی های آرامش، مانند تنفس عمیق، آرامش عضلانی، تجسم و ذهن آگاهی، کمک کنند.
توجه وقتی خواهر، برادر و یا سایر اعضای خانواده می‌دانند فرزند شما افسردگی دارد، می‌توانند با پذیرش این موضوع و دلسوزی به او کمک کنند. اما قبل از اینکه به افراد دیگر بگویید، از فرزند خود سوال کنید که آیا اشکال ندارد این موضوع را با دیگران مطرح کنید یا خیر. چرا که کودکان روی این قضیه حساس هستند.
ریشه افسردگی در کودکی
شکل‌گیری اضطراب و افسردگی در بزرگسالی می‌تواند ریشه در کودکی داشته باشد. طبق تحقیقات بسیار معتبر از دانشگاه ویرجینیا، دکتر لنس راپاپورت دریافته است رفتارهایی که در کودکی نشان می‌دهد فرد به احتمال زیاد در بزرگسالی دچار افسردگی خواهد شد عبارتند از:
پاسخ بسیار شدید رفتاری و هیجانی به اتفاقات
خشم کنترل‌نشده و از کوره در رفتن
لج‌بازی زیاد
